تحزب و ساختار اجتماعی - اقتصادی ایران (مطالعه موردی دوره اول تحزب 1304-1287 هـ.ش).- مرتضی سالمی قمصری - محمود مرتضایی فرد

چکیده با آغاز دور دوم مجلس شورای ملی، احزاب رسما کار خود را در ایران شروع کردند. اما ساختارهای اجتماعی – اقتصادی، بدون تغییرات  محسوسی، همان ساختارهای سنتی قبل از پیروزی جنبش مشروطه بودند. غلبه جمعیتی با شیوه شهرنشینی نبود، طبقه متوسط نیز رشد نکرده بود و مناسبات‌ اجتماعی‌- اقتصادی‌ کاملاً بر پایه‌ مناسبات‌ سنتی‌ قرار داشت. در واقع، کمتر نشانه‌ای‌ از نشانه‌های‌ عصر مدرن‌ در آن  به‌ چشم‌ می‌خورد. باتوجه به شرایط یاد شده، احزاب نتوانستند دردوره اول تحزب (1304-1287 هـ. ش) به حیات پویا و اثر گذار خود ادامه دهند؛ زیرالازمه ‌این استمرار و پویایی، پاسخ‌گویی به نیازی از نیازهای جامعه و وجود زیرساخت‌‌های مناسب بود. اما چون هنوز "نیاز" تعریف نشده بودومناسبات اجتماعی - اقتصادی نیز متناسب با جوامع دارای حزب، تغییر نکرده بود، طبیعی می‌نمود که احزاب نتوانند ادامه حیات دهند. از این رو، در مقاله حاضر، به بررسی شرایط اجتماعی - اقتصادی مورد نیاز برای ادامه حیات احزاب و مقایسه با  شرایط اجتماعی - اقتصادی ایران در دوره اول تحزب پرداخته شده است.